W piątek, 1 września 1939 roku o godzinie 6.30 Polskie Radio nadało komunikat o niemieckiej agresji na Polskę. Bez wypowiedzenia wojny, pancernik „Schleswig-Holstein” o godzinie 4.48 rozpoczął ostrzał Westerplatte, polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na terenie Wolnego Miasta Gdańska, bronionej przez około 200 osobową załogę. Od rana do wieczora trwała bohaterska obrona gmachu Poczty Polskiej w Gdańsku przez zorganizowaną grupę polskich pocztowców. Ich heroiczna walka była symbolem obrony polskich praw w tym mieście.
III Rzesza pod rządami Adolfa Hitlera z ogromną starannością przygotowała się do wojny. Wielu zamieszkałych w Polsce Niemców prowadziło działalność o charakterze antypolskim jeszcze przed wybuchem wojny. Tworzono specjalne listy osób niewygodnych dla skutecznej germanizacji Pomorza, zawierające dane personalne Polaków aktywnych we wszystkich dziedzinach życia polityczno-społeczno-gospodarczego, których należało się pozbyć. Jeszcze przed kulminacją konfliktu propaganda niemiecka nagłaśniała rzekome zbrodnie Polaków dokonywane wobec mniejszości niemieckiej w II Rzeczpospolitej, chcąc udowodnić niechętnie nastawionemu do wojny społeczeństwu niemieckiemu potrzebę agresji zbrojnej na Polskę. Pod koniec sierpnia aresztowano kilkunastu polskich pracowników kolejowych pod absurdalnym zarzutem rzekomego uprawiania akcji terrorystycznych. Stocznia Gdańska wypowiedziała pracę przeszło 200 robotnikom - Polakom, zatrzymując ich zarobki i dokumenty.
W obliczu zagrożenia 31 sierpnia 1939 roku prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki ogłosił powszechną mobilizację. W Gdańsku 1 września 1939 roku od wczesnych godzin rannych policja niemiecka przeprowadzała masowe aresztowania Polaków – około 1500 osób. W budynku szkoły dla dziewcząt Viktoriaschule powstał tego dnia obóz przejściowy dla jeńców cywilnych oraz Komendantura Obozów Jenieckich Gdańsk. Podobne miejsca zbiorcze dla aresztowanych z terenu Wolnego Miasta Gdańska urządzono również w budynkach szkolnych w Gdańsku, a także w Oliwie, Wrzeszczu, Oruni, w Pruszczu Gdańskim i Mierzeszynie. 2 września 1939 roku na Mierzei Wiślanej utworzono obóz Stutthof, do którego trafiali pierwsi aresztowani: przedstawiciele duchowieństwa, nauczyciele, członkowie Związku Zachodniego oraz Ligi Morskiej i Kolonialnej, przedstawiciele polskich stronnictw i partii politycznych, urzędnicy oraz patrioci zaangażowani w działania na rzecz polskości na terenie Wolnego Miasta Gdańska i Pomorza Gdańskiego, łącznie około 150 osób.
Pomorze Gdańskie było dla Polski niezwykle trudne do obrony z punktu widzenia wojskowego. Województwo pomorskie oddzielało wąskim pasem tereny III Rzeszy od Prus Wschodnich, dając agresorom ogromną przewagę strategiczną. Przewaga liczebna i lata przygotowań Niemców do wojny zaważyły na rozstrzygnięciu kampanii jesiennej 1939 roku. Rozpoczęła się walka Polaków o przetrwanie i przyszłość.
Zdjęcie: Niemieccy żołnierze łamiący szlaban w Orłowie, na granicy Polski z Wolnym Miastem Gdańsk Źródło: Muzeum Miasta Gdynia
Udostępnij:
